Yaz aylarında sıcaklığın artmasıyla birlikte besin zehirlenmeleri görülme sıklığı da artabiliyor. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre besinler aracılığı ile insan organizmasına taşınan bakteri, virüs, parazit, toksin ve kimyasal maddeler gibi kirleticilerden kaynaklanan besin zehirlenmelerine bağlı hastalıklar, her yıl dünyada yaklaşık 600 milyon kişiyi yani her 10 kişiden birini etkiliyor.
Besin zehirlenmelerine sebep olan dört bakteri çeşidi vardır. Bunlardan birincisi ve en çok görüleni “stafilokok” bakterisidir. Et, süt, süt ürünleri ve salatada ortaya çıkar. Besin alındıktan 2-3 saat sonra belirtiler başlar ve vücut kusma reaksiyonu gösterir. Et, süt ve salatadan ortaya çıkan besin zehirlenmelerine sebep olan bir diğer bakteri türü de “shigella”dır. Fakat bunun ortaya çıkma süresi 1-2 gündür. Bulantı, kusma, ateş, kramplar, karın ağrıları ve dışkıda kan şeklinde belirtileri görülür. En ciddi ve ölümcül besin zehirlenmesi “clostridium botilinum” bakterisinin sebep olduğu zehirlenmedir. Konservelerde, ette, sebze ve meyvede bulunabilir. Felç yapabilir, solunumu engelleyebilir ve ölümle sonuçlabilir.
Besin zehirlenmelerini önlemek için nelere dikkat etmeli?
Öncelikle ‘ucuz’ diye nasıl hayvanlardan elde edildiği, nereden geldiği, nasıl muhafaza edildiği belli olmayan, denetlenmemiş, açık bir şekilde tezgâhlarda satılan ürünleri kesinlikle almayın. Eti standartlara uygun işletilen şarküterilerden temin etmeli veya güvenilir markaların paketli ürünlerini almalısınız. Paketli ürün alırken de paketin hasar görmediğinden emin olun. Mutlaka etiket okuma alışkanlığı edinin. Üzerinde yazılı olan üretim ve son tüketim tarihlerini, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı onayı olup olmadığını kontrol edin. Hayvanlardan geçebilecek hastalıklar nedeniyle sütü kesinlikle çiğ tüketmeyin. Pastörize ürünleri de 5-7 derecede saklayın ve son tüketim tarihinden önce tüketin. Besinlerin bozulmasını engellemek için en pratik yöntem buzdolabında veya dondurucuda saklamaktır. Pişmiş besinleri hemen tüketmeyecekseniz 2 saat içinde buzdolabına koyun. Yemeğin yiyeceğiniz kadarını çıkartıp, 70° derecenin üzerinde homojen bir şekilde ısıtın. Aynı yemeği tekrar tekrar ısıtmayın. Dondurucudan çıkardığınız besinleri ise çözüldükten sonra tekrar buzluğa koymayın. Pişmiş yiyeceklerle çiğ yiyeceklerin birbirine temasından kaçının. Kişisel hijyeninize dikkat edin. Besin hazırlığını yapan bireylerin ellerini mutlaka sabunla en az 2 dakika olacak şekilde yıkamaları besin zehirlenmelerini önlemek açısından önemlidir. Ayrıca elinde kesikler veya açık yaralar bulunan kişilerin kesinlikle besin hazırlığı yapmamaları, zorunlu durumlarda ise bu yaraların hiçbir koşulda besinlerle temas etmeyecek şekilde sararak mutlaka eldiven kullanmaları gerekmektedir. Özellikle çiğ et, yumurta ve kümes hayvanları gibi besinleri hazırladıktan sonra eller iyice yıkanmalı, bu tür riskli besinler ile pişirilmeden tüketilecek sebze ve meyveleri hazırlarken ayrı doğrama tahtası ve bıçaklar kullanılmalıdır. Sebze ve meyveler iyice yıkandıktan sonra tüketilmelidir. Besinlerinizin iyi piştiğinden emin olun. Yeterli süre ve sıcaklıkta pişmeyen yiyecekler zararlı bakterilerin sindirim sistemine taşınmasına yol açabilir.
İshal ve kusma durumunda mutlaka dinlenmeli ve temiz su, ayran, maden suyu, şekersiz çay ile sıvı alımınızı artırmalısınız. İshaliniz varsa; pirinç lapası, yoğurt, muz, şeftali, haşlanmış patates tüketmelisiniz.
Yakın Doğu Hastanesi Diyetisyeni Gültaç Dayı Çamır
